In een vorige artikel Leiden vanuit Veerkracht hadden we het uitgebreid over biomimicry en het belang van zelfvertrouwen als basis voor veerkracht.
In dit artikel gaan we dieper in op veerkracht, maar leggen we de focus nu op de relatie tussen het individu en de organisatie en hoe tussen beide een wisselwerking noodzakelijk is om aan veerkracht te kunnen werken.
De parendans tussen mens en organisatie
Organisaties zijn levende systemen die bestaan uit onderlinge relaties van mensen. Het zijn al lang geen betonnen gebouwen meer. Sterker nog: werk heeft het gebouw verlaten en we zijn met elkaar in een groot onderzoek beland wat dit doet met onze veerkracht.
Nu er sprake is van langdurig fysieke afstand gaan we op zoek naar parameters die dit gemis aan fysiek contact enigszins kunnen compenseren. Blijkbaar hebben we ons eerder vergist en is lichamelijkheid dan toch belangrijk in organisaties… Nog nooit eerder was dat zo duidelijk.
Als onze veerkracht terugloopt door een gemis aan fysieke ontmoetingen met elkaar en we moeten nog een tijdje door met thuis werken, dan lijkt het alleen maar logische dat we dit compenseren door het nadrukkelijk betrekken van ons lichaamsbewustzijn in onze zakelijke contacten.
‘Veerkracht is de continue beweging tussen zorgen en durf’
Ons lichaam en de natuurwetten van veerkracht
Onderzoek wijst uit dat veerkracht mee bepaald wordt door een gevoel van veiligheid en zekerheid enerzijds, en een gevoel van autonomie en uitdaging anderzijds. Organisaties (het collectieve lichaam) en mensen (het individuele lichaam) moeten deze schijnbare paradox samen oplossen door naar balans te zoeken tussen ‘zorg’ voor zichzelf en elkaar versus het ‘durven’ aangaan van uitdagingen. Veerkracht is de continue beweging tussen zorgen en durf.
Wij menen dat je veerkracht in organisaties het best bereikt door radicaal de wetten van de menselijke natuur te omarmen en te respecteren. We zijn van nature beweeglijk, leergierig, speels en creatief als wij ons bevinden in een omgeving waar ons menszijn ruimte krijgt.
We herkennen de volgende menselijke drijfveren waar veerkrachtige organisaties baat bij hebben:
- Psychologische veiligheid
- De kracht van aandacht en aanwezigheid
- Het belang van steunende co-regulatie
- Ruimte voor eigen (bio-)ritmes
- Het aanwakkeren van spirit, vuur en levensenergie
De dynamiek van psychologische veiligheid
Het unieke aan 2021 is dat het gevoel van een minder stabiele wereld de behoefte aan psychologische veiligheid gigantisch heeft vergroot. Het is voor vele organisaties dan ook een belangrijk agendapunt geworden.
Veerkracht heeft alles te maken met opnieuw veiligheid vinden, in jezelf en in de samenwerking met anderen. Veiligheid is een subjectieve gewaarwording in ons lichaam en wordt onder andere gestuurd door het autonoom zenuwstelsel. Dat is een zeer gevoelig systeem dat rechtstreeks verbonden is met onze hersenen en dat reageert in interactie met anderen en onze omgeving.
‘Veerkracht heeft alles te maken met opnieuw veiligheid vinden, in jezelf en in de samenwerking met anderen.’
Nu ons autonoom zenuwstelsel geprikkeld wordt met veel boodschappen over onveiligheid hebben onze hersenen de natuurlijke impuls te reageren met een fight, flight of freeze respons. Een overlevingsstand van waaruit we primair reageren en geleefd worden door onze angsten. Meestal niet de beste strategie om oplossingen te vinden en een nieuwe toekomst te creëren.
Dus als we veerkrachtig willen zijn moeten we ons autonoom zenuwstelstel leren reguleren. Onderzoek toont aan dat fysieke beweging een beproefde manipulator is van ons autonoom zenuwstelsel. Hierdoor raken we uit ons hoofd en zijn we meer in contact met onszelf. Ons zenuwstelsel reageert goed op veel buiten zijn in de natuur en op allerlei zintuigelijke en lichamelijke ervaringen die ons uit ons hoofd halen zoals ademen, naar muziek luisteren, mediteren, lichamelijke aanraking, dans en beweging.
Organisaties kunnen het gevoel van psychologische veiligheid stimuleren door te werken aan een cultuur waarbij waarden als transparantie, eerlijkheid en authenticiteit centraal staan. Mensen kunnen veiligheid ervaren als ze op een consistente manier gehoord, gezien, begrepen en gewaardeerd worden.
‘Wat er gaande is registreren, accepteren en erkennen is de snelste weg naar veerkracht.’
De wet van aandacht en aanwezigheid
Aandacht is het vertrekpunt van wat kan groeien of in beweging kan komen. Het is het proces van volledige registratie en acceptatie van wat waarneembaar is in het hier en nu bij jezelf en in je omgeving. Aandacht en veerkracht gaan hand in hand.
Dit heeft te maken met het principe dat alles wat je onderdrukt, vermijdt of niet erkent, stelselmatig zal blijven vragen om aandacht. Wat er gaand is bij jezelf, de ander en in je team kunnen registreren, accepteren en erkennen is de snelste weg naar veerkracht.
Op persoonlijk niveau betekent dat het durven doorvoelen wat een situatie met je doet. Waarnemen, voelen en erbij blijven. Het vraagt om jezelf serieus te nemen en niet in gevecht te gaan met je eigen gevoelens en gedachtes. Veerkrachtig zijn is dus het vermogen aandacht te hebben voor wat er is. Bewust de tijd nemen voor waarneming, het volgen van wat er zich afspeelt in het lichaam en dit verbinden aan gevoelens en gedachten.
Aanwezigheid of ook wel ‘presence’ genoemd, geeft rust aan het autonoom zenuwstelsel van jezelf en daarmee ook aan dat van de ander. Zo kun je met aandacht en aanwezigheid zorg dragen voor beweging en transformatie van anderen.
Organisaties kunnen mensen hierbij helpen door bewust te vragen naar hoe het nu echt met hen gaat en ze te ondersteunen met coaching en deelmomenten waarin mensen in alle transparantie kunnen delen wat hen op het hart ligt.
Dit blijkt nog niet zo makkelijk te organiseren. Onderzoek toont immers aan dat 25 procent van de medewerkers zich veerkrachtiger voelt als ze authentiek zijn, maar dat slechts 9 procent het gevoel heeft zichzelf te mogen zijn en 16 procent het gevoel heeft eerlijk behandeld te worden. Dit zijn wat ons betreft alarmerende cijfers waar organisaties veel winst kunnen uit halen door bewust op in te zetten op echte aandacht.
Co-reguleren in het samen zijn
Mensen zijn sociale wezens. We leven in groepen en hebben de spiegel van de ander nodig om ons goed te voelen en te leren. Onze capaciteit tot samenwerking maakt dat we heel veel voor elkaar krijgen. Ook nu kunnen we nog steeds profiteren van belangrijke anderen in onze omgeving. Of het nu virtueel is, of niet.
Familieleden, bevriende collega’s, vrienden en ook huisdieren zijn in staat ons te helpen bij onze veerkracht. Onderzoek toont aan dat intimi elkaar beïnvloeden in het reguleren van het autonome zenuwstelsel. Het non-verbaal co-reguleren van de andere kan via empathisch expressie zoals een warme stem, langzamer praten, een wenkbrauw optrekken, een begripvolle blik, een glimlach of een compliment.
‘Mensen die samenwerken hebben een verantwoordelijkheid tegenover elkaar.’
Maar ook verbaal, via onze woordkeuze, kunnen we in relatie tot de andere, het autonoom zenuwstelstel en processen in het lichaam gunstig beïnvloeden, waardoor we bijdragen aan de veerkracht van anderen. Onderzoek heeft immers uitgewezen dat woordkeuze een directe invloed heeft op hartslag, ademhaling en metabolisme, ongeacht of het nu gaat om gesproken of geschreven woorden.
Dit maakt dat mensen die samenwerken in organisaties een verantwoordelijkheid hebben tegenover elkaar. We beïnvloeden elkaar direct op zowel positieve als negatieve wijze met ons gedrag en onze uitspraken.
Veerkracht is daarom direct gebaat bij een organisatiecultuur die veilig en transparant is, iedereen insluit en bewust aandacht geeft. Een cultuur waarbij het de gewoonte is naar elkaar om te kijken en waarbij mensen verantwoordelijkheid nemen voor de manier waarop ze elkaar beïnvloeden.
Sommige bedrijven lijken dat heel goed te beseffen en hebben de cirkels van peers ingevoerd die samenkomen zonder agenda, maar gewoon om met elkaar te zijn en te delen hoe het gaat. Het bedrijf ziet dat als investering voor persoonlijk ontwikkeling, een versterking van vertrouwen in jezelf en de andere en daarmee een verhoging van de impact op productiviteit.
In een volgend artikel hebben we het over leiden vanuit veerkracht, over bioritmes, de weg van de rechte lijnen en het aanwakkeren van levensenergie. Ook dat wordt een must read, dus hou onze website in de gaten!
Referenties
Dana, D. (2018). De polyvagaal theorie in therapie: Het ritme van regulatie. Eeserveen: Uitgeverij Mens.
Deloitte Global Human Capital Trends (2020). The social enterprise at work: Paradox as a path forward. Deloitte Insights.
Grashow, A., Heifetz, R. A. & Linsky, M. (2009). The practice of Adaptive leadership. Brighton, MA: Harvard Business Review Press.
Eynikel, J. (2018). De Onderstroom: Op zoek naar het spiritueel kapitaal van ondernemingen. Etion Inspiratienota 104.
Malnight, T. W., Buche, I., & Dhanaraj, C. (2019). Put purpose at the core of your business. In Harvard Business Review. Digitaal geraadpleegd op 10 januari 2021 van https://hbr.org/2019/09/put-purpose-at-the-core-of-your-strategy.
McTaggart, L. & Dirksen, A. (2017). Het intentie-effect: The power of Eight. Utrecht: Uitgeverij Ankhhermes.
Van der Kolk, B. A. (2014). The body keeps the score. Londen: Penguin Books Ltd.
Van Hoof, E. (2017). De chief Happiness officer: Stappenplan voor een strategisch welzijnsbeleid op het werk. Amsterdam: Uitgeverij LannooCampus.